190
hun natuurlijke goedheid te mis-leiden, maar uiteraard ook om in die volken de praeparatio evangelica te verijdelen. Satan strijdt niet tegen een mensheid die van nature slecht is, maar (ik zei bijna: uiteraard) tegen een mensheid die oprecht het goede zoekt.
– Maar ten overstaan van dit alles, d.w.z. temidden van dit alom worden en worstelen, dit groeien en misgroeien, dit verstarren en onbestemd zich zuiveren, dit vijandig verwilderen en een religieus vitaal syncretisme etc., – temidden van al deze levenswaarachtige spanningen en reacties van het ,,halverwege” (en minder) ener religieuze cultuurwereld die zich – uiteraard – niet voetstoots gewonnen geeft, heeft ,,het ware christendom” slechts tot taak er te zijn, aanwezig te zijn, bezorgd en liefdevol aanwezig te zijn, hetgeen allereerst wil zeggen: Christus’ waarheid in haar eigen gedaante, in haar eigen levenwekkende kracht en richtende zuiverheid én in haar schoonste menselijke benaderingen aanwezig te doen zijn. Het is er dan aanwezig als een scheppend ferment, als één der factoren – en als de belangrijkste ongetwijfeld, – waaraan een niet-christelijke religieuze cultuur geleidelijk zichzelf zuivert; als een der factoren waardoor zij, hoewel onbekeerd zichzelf blijvend, geleidelijk en in het verborgene vanuit het eigen levensbeginsel zichzelf ontvouwen kan, zichzelf geleidelijk zuiveren en geleidelijk zichzelf vervolmaken kan tot de (in haar midden aanwezige) waarheidswereld van Christus.
Elke invloed, hoe gering ook, eenmaal ondergaan en door haarzelf verwerkt en aanvaard, heeft zoals elke zelf verworven waarheid op de meest hechte wijze bezit van haar genomen, werd ergens, vast en onwrikbaar, fundament. Dit zelf-groeien-naar betekent tevens geen vernietiging ener cultuur of religie, integendeel: men laat haar zijn wat zij is, men laat haar zichzelf ontvouwen en vervolmaken overeenkomstig haar eigen historische situatie, haar eigen wezen en bestemming. Dat is uitermate belangrijk. Moet een niet-christelijke wereld Christus veroveren, dan moet zij, evenals de afzonderlijke mens, zélf Hem veroveren: als antwoord op háár problemen, háár vragen, en als voltooiing van háár waarheidsverstaan. Het eerste kan geen ander voor haar doen en het tweede kan geen ander voor haar waarmaken. Ieder
