lijst van werken
vorige bladzijde



volgende bladzijde ling in het Zen-boeddhisme: ,,Wenn Methode und Systematisierung Erscheinungen einer Niedergangszeit sind, so bedeuten sie doch oft die Rettung der Sache selbst” (133). Het is echter gepaard gegaan met het verlies van veel dat de mogelijkheid in zich hield van een diep verruimende, diep bevrijdende zuivering van het geloofsdenken.
Maar zo ziet men dan, hoe ook aan het ,,verantwoorde” vonnis over de niet-christelijke religies, anders gezegd, aan de ,,verantwoorde” onverschilligheid van vele eeuwen, het waarheidsdenken dat voor een cultuurfase en een stadium van wetenschap bepalend is, debet is geweest.
Ook Eduard von Hartmann, die nochtans met een geweldige denkkracht de werelden van brahmanisme en boeddhisme binnendrong, vertegenwoordigt een bepaalde fase van wetenschappelijk denken wanneer hij, niet zonder verzet, met betrekking tot het zich in beelden uitsprekende oosterse denken constateert: ,,man bekommt die begrifflichen Kerne niemals sauber ausgeschält in den Mund, sondern stets nur in den Schalen, die man mit zerbeissen muss1) En men bedenke: dit verzet is een verzet m.b.t. het meest essentiële: het boven-redelijke dat de essentie is van elke religie en dat daarom uiteindelijk slechts in beelden te verwoorden, te benaderen, over te dragen en in beelden te ontvangen is (die daarom slechts vanuit het eigen ervaringsleven kunnen worden verstaan). Het kan dan niet verwonderen, dat ook dit denken, dat voor iets zeer wezenlijks van het boeddhisme geen ontvankelijkheid opbrengt, fundamentele vragen oproept. Als zovelen stelt ook hij zo absoluut, dat de wereld der verschijnselen ,,als ein aus blosser Täuschung entspringender Schein galt”. Dat was zij, inderdaad, maar zij was tevens nog anders. Dat moeten we reeds vaststellen als we zien met welk een eerbiedige, ontroerde aandacht het boeddhisme (blijkens zijn geschriften: zijn beeldende kunst) de dingen dezer aarde, het water, het licht, het dier, de plooienval van een kleed, de vorm van een hoofd, het mysterie van een boom, een berg etc., beschouwd heeft, en hoe volgende bladzijde


1) ,Das religiöse Bewusstsein d. M.’, p. 282.


145














volgende bladzijde
inhoudsopgave



aangemaakt: 29-07-2010 Copyright © 2010 by
R. Bruning en Th. Bruning
copyright
laatste aanpassing: 13-10-2014