omgeeft. En terwijl het onderweg is naar een andere wereld is het tegelijk liefdevolle aandacht voor en eerbiedige dienstbaarheid aan alles wat het achter zich laat. Met Paulus zou het boeddhisme – dit volstrekte Diesseitsgeloof – kunnen zeggen, in afwachting van de komende voleinding en omringd door het zwijgen van het mysterie: ,,Thans zien wij vage beelden in een spiegel” en: ,,thans ken ik slechts ten dele”, want geen woord heeft het Oosten dieper verstaan; maar ook: ,,Nu dan blijven geloof, hoop en liefde, en de voornaamste van deze drie is de liefde”. Het is of het boeddhisme ook deze paulinische conclusie reeds eeuwen begrepen en in velen met een voor-christelijke deemoed (een voor-christelijke aardse heiligheid) gerealiseerd heeft.

*

*

Dit in het algemeen over het boeddhisme. Thans enkele woorden over het japanse boeddhisme. Want met betrekking tot Japan (en in verband met Van Straelen) verdienen twee geheel andere aspecten nog onze aandacht.
Mede als gevolg van zijn diepe liefde voor de natuur bezit de Japanner een sterk ontwikkelde schoonheidszin. De natuur leert hem niet alleen van het geduld en de rust waarmede al het wordende, ondanks bedreiging en overweldiging, voortgaat onverstoorbaar worden en onverstoorbaar zelfontvouwing te zijn; zij leert hem niet alleen van het diepe mysterie van het zijnde en wat erin vergankelijk is en tevens eeuwig onverwoestbaar voortgang, (,,l’indestructibilité de la matière et la persistance de la force”; ,,Om Mani Padme Hum”, ,,de zelfscheppende kracht is in de wereld”), de natuur brengt hem ook durend in diepe aanraking met de schoonheid der schepping. Dit samengaan van natuurliefde en schoonheidszin heeft in het japanse Zen-boeddhisme op het plan van het religieuze tot een geheel opmerkelijke, ik meen zelfs geheel unieke consequentie geleid. – Zoals elk geschapen zijnde zijn volmaaktheid is op de wijze der schoonheid, zo behoort ook het zedelijk handelen, behalve goed te zijn, zich te manifesteren op de wijze der schoonheid, in gedragingen, die schoon zijn. Ook

113