86
beproefden, zou – zo was hun ,,gelovig vertrouwen” – met Gods genade ook hun menselijkheid, waarvan zij zich de zwakheid en zondigheid nochtans bestendig en helder bewust bleven, gezuiverd worden.
Met de Japanner is het uiteraard anders gesteld. Hij leeft nu eenmaal binnen een andere orde van waarheden, werkelijkheden, begrippen en gevolgtrekkingen. Maar ook bij hém, bij zijn gedrag, moet men de geestelijke achtergronden in zijn aandacht betrekken als men over zijn houding – bedoelde onwil en het voor Van Straelen zo irriterend indifferente glimlachje voor bepaalde christelijke visies – een oordeel wil vellen. Het is niet uitgesloten – zoals we nog zullen zien, – dat ook bij hem die onwil een schone religieuze herkomst heeft: het product is van een heel wat subliemer religieuze situatie dan de door Van Straelen geserveerde elegante pseudo-religie, a-religiositeit en wat dies meer zij.
Neen, van respect kan bepaald niet gesproken worden. Natuurlijk, de Japanner heeft enkele mooie eigenschappen, hij is moedig, hij kan veel lijden verdragen, en zo is er nog wel iets, maar zijn cultuur, zijn religie is maar een erbarmelijk en belachelijk zaakje. Men vraagt zich dan ook af, op welke wijze Aziatisch Dagboek antwoord is op die ,,apostolische bescheidenheid, die steeds een grote eerbied toont voor de opvattingen van hen die een andere religie belijden” (95) of waar, in Japan, dat ,,geestelijk armste land ter wereld”, die ,,geestelijke waarden” en ,,schatten van cultuur” worden aangetroffen die, volgens het woord van Pius XII, de missionaris zich moet toeëigenen en waarin hij zich door overweging moet verdiepen (37), of waar we, in de japanse religiositeit, die ,,grootheid der realiteiten” moeten vinden ,,welke het christendom transcendeert”, zoals Daniélou het formuleerde (8). Ook in Van Straelens boek worden ,,met een milde, ja ik zou haast zeggen met een welwillende verachting ’de arme heidenen’ beschouwd” (7). Heel dit boek doet weinig anders dan de japanse religiositeit kleineren. Het is een doorlopende ontkenning van de door Van Straelen geciteerde woorden: ,,Denn sie (de – moderne – katholieke theologie) weiss
