zoals men moet vaststellen ¹), niet zonder enige verbijstering over de onkunde, de grofheid ook, zijner smalende reacties.
Citeert hij een bladzijde van Suzuki, een man met een internationale faam, die toch waarlijk geen onzin schrijft en wel allerminst als hij vaststelt: ,,zolang men überhaupt denkt, kan men alleen in een afgrond van absurditeit vallen. Nu moet het toch aan iedereen duidelijk zijn, dat geen gedachten denken juist onze manier van denken is” (210), dan besluit Van Straelen dit ,,nummertje” met de verzuchting, dat hij maar liever gaat spitten! Zoiets ergert hem bovenmate. Hij voelt er a.h.w. de oorsprong in van alles wat hij in de Japanner misprijst en, als niet voor ,,het reële leven” toereikend pseudo-leven, verafschuwt. Suzuki’s uitspraak is voor hem een aantasting van het menselijk intellect, een uitwissen van alle normen, de destructie van de mens zelf, en natuurlijk is voor hem het boeddhisme ook aan dié uitwas debet (zoals trouwens aan alles wat hem in de Japanner irriteert). – Doch men bemerke: de Zen-boeddhist kon het geciteerde neerschrijven in de wetenschap, dat het boeddhisme zelf een product is van, en elk ogenblik samengaat met, een onvervaarde denkkracht, denkwoede, een nooit ontweken ondervragen van de werkelijkheid: de mens, het leven, de cosmos, God ²). En vervolgens zij opgemerkt, dat Suzuki’s (laten we ’t een ogenblik zo noemen) consequente scepsis (of creatieve twijfel) bij hem, evenals in het gehele boeddhisme, samengaat met een nauwelijks minder extreme positiviteit (die in-wezen-ijzerharde normen van zedelijke zelftucht kent – én realiseert). Merkwaardigst van al echter: Van Straelen houdt ons Suzuki’s alinea over de afgrond van absurditeit als het einde van de ratio voor met zo’n triomfantelijke verbluftheid (en zo’n triomfantelijk afgrijzen) alsof die hopeloze wartaal het nieuwste snufje is van boeddhistische of japanse onzin, alsof hij er vóór die bladzijde nooit van heeft gehoord, en nooit heeft bemerkt, dat het schoonste denken van het Oosten datzelfde reeds eeuwenlang als een zijner essentiële waarheden heeft verdedigd. ,,Höret auf zu reden, höret auf zu denken,

¹) zie Aantekeningen achter in dit boek, p. 227: Aantekening 1.
²) ,,Aktivste Denktätigkeit verbindet sich hier mit tiefster Stille" schreef Suzuki.

69