duidelijke wijze als absoluut transcendent, als volstrekt los van ieder menselijk pogen of verdienen te openbaren...

Ik ontken niet dat de mens ook zwak en zondig is, maar het heeft zin gekregen ons af te vragen of de zwakheid van de mens niet een ander antwoord behoeft; en vervolgens: of het geen beledigen is van God de mens steeds weer exclusief voor te stellen als een volmaakt nietswaardig wezen; en of we datzelfde niet doen met vermelde vrome (blasfemische?) overwegingen. Want die volstrekte onmacht en waardeloosheid zijn toch minstens in strijd met talloze sublieme en unieke feiten. Het is toch minstens al iets grandioos, dat de mens, in welke voortijd reeds, een klein simpel kommetje heeft kunnen vervaardigen, dat zo nobel van vorm is dat het nog heden het beste van de mens kan ontroeren. Reeds die mens schiep – en waarmee? – een waarde die voor de tijdsduur dezer wereld en doorheen alle culturen en hun hoogtepunten onvergankelijk waarde kon blijven. Het is wel steeds zo, dat de mens niet bereikt wat hij wil bereiken en dat hij aldus vernederd wordt in zijn schoonste vermogens, maar wát hij bereikt (en bereikt door de vermogens aan de menselijke natuur eigen), niet alleen artistiek, wijsgerig, wetenschappelijk en technisch, maar ook religieus en zedelijk, dat alles kan ons slechts met bewondering vervullen voor de wezenseigen, natuurlijke grootheid van de mens. Gans de cultuurgeschiedenis der wereld bevestigt, dat er in de mensheid waarlijk gigantische creatieve krachten aanwezig en werkzaam zijn, krachten van het edelste gehalte.
Juist omdat er in de mensheid zulke grote scheppende krachten aanwezig zijn, kan de mens zulk een groot kwaad worden en zulk een destructieve kracht. De mens is altijd wórdend d.i. hij is als mens altijd onvolkomen: onvolkomen in al zijn vermogens. Ook de grote scheppende vermogens delen in die doem, welke volmaaktheid enkele ervan in de mens ook bereiken. De opdracht, waarvoor de scheppende mens gesteld is (de zin van het leven te doorgronden, het leven der mensen dienovereenkomstig gestalte te geven), is dan ook altijd groter dan de mens is; zijn vermogens reiken niet toe. Hij is altijd de waarheid ten dele en veel onwaar-

21