half of helemaal niet in hun realiteit of toekomstkansen gelooft, bespeurt hij wel, op zijn wijze doch zeer reëel, dat de zekerheden van voorheen hem op enigerlei wijze in de steek laten: de grote, overtuigende vormkracht der oude waarden blijkt verdwenen en schijnt niet zelden vervangen door voos vertoon; hij ziet de waarden van voorheen gerelativeerd en betwist door een menigte nieuwe waarden welker geldigheid of ongeldigheid hij niet kan vaststellen, door tegenspraken en tegenstellingen waaruit hij geen wijs wordt; de dingen zijn op drift geraakt: het leven sluit nergens meer op de waarheden (hun interpretaties), en de waarheden sluiten nergens meer op het leven zoals het zich aan hem voordoet; zij verliezen hun vertrouwde vanzelfsprekendheid en daarmede, voor hem, hun diepste geldigheid, zij worden holler: als holler ervaren, – en holler verkondigd ook. Veel schijnt of is coulisse, façade, chaos, en chaos is voor hem altijd het tegendeel van orde. Hij wordt innerlijk onzeker, sceptisch, in zijn positiviteit verleugender ook en niet zelden cynisch. Hij vlucht ook, hij ontvlucht een realiteit die hij niet aankan; hij vlucht in de actualiteit. – Is deze vlucht laf ? In wezen is zij geen andere dan die schijnbaar zoveel verhevener vlucht der « schlechte Aeternisten », over wie Max Scheler in zijn « Vom Ewigen im Menschen » schreef. In beide gevallen is de vlucht het gelijkelijk noodlottig gevolg

[18]