dachtige lezer constateeren, dat het de liefde (i.c. der hervormers) was, die verdeelde, terwijl de liefde van Bossuet en Leibnitz, instede van te overbruggen, strandde in een dispuut over ,,steeds miniemer kleinigheden” (en van hoeveel andere liefden nog kunnen wij in dit boek de vergeefschheid constateeren ?). En mag men niet aannemen, dat het heropstaan der liefde in een katholieke wereld, welke geworden is zooals van Duinkerken haar teekent, heden opnieuw ,,verscheurdheid” zou teweeg brengen, – een binnenkerkelijke misschien, maar zeker niet een minder heftige. En zeker ook een langdurige.
Bovendien stelt zich de vraag: wat is liefde? Is liefde datgene wat Paulus als de kenmerken der liefde definieerde? Natuurlijk, – als men deze uitspraken beschouwt in het licht van Paulus’ leven. En dan kan men, als men dit woord per se gebruiken wil (ik gebruik het liever niet) zeggen: liefde is strijdbaar recht staan voor het Rijk Gods in ons en op deze aarde, strijdbaar recht staan tegenover ,,de wereld”, ook tegenover ,,de wereld” binnen de Kerk; van dezen strijd alle consequenties aanvaarden en eerst dan, eerst daarna, eerst om de bittere consequenties van dién strijd met Paulus zeggen: de liefde verdraagt alles etc. De liefde wil dienen d.w.z. zij wil het zuiverst gericht zijn der menschelijke vermogens in den strijd dien God en de wereld van den mensch vragen. De liefde is niet het antwoord op de problemen van dit boek, maar het antwoord op deze problemen is de ,,oplossing” (het richtende en vruchtbare) voor de liefde, d.w.z. van den wil tot dienen. Ongerichte liefde is destructieve liefde – zij vernietigt (gelijk men dagelijks constateeren kan) ook weldra zichzelf.

190