lemische stemming, in het leven roept én: in het leven houdt. Polemiseeren onderstelt een intellectueele zekerheid, een oordeel. Maar een der opvallendste verschijnselen is heden, dat men in de „leidende” cultureele kringen over geen enkele essentieele, actueele kwestie een beslist en stellig geargumenteerd oordeel verneemt. Zoo is de situatie. En slechts zelden is deze situatie zoo rooskleurig (rooskleurig?) als Denis de Rougemont, deze onmacht tot oordeelen vaststellend, suggereert wanneer hij haar karakteriseert als „cette inversion des hiérarchies qui soumet l’homme à ses outils, et la pensée à ses contrôles.” De situatie is gemeenlijk veel banaler; veel hopeloozer ook dan een gehandicapt worden door zijn eindeloos-verfijnd en -gecompliceerd ge­worden denk- (contrôle-) apparaten. Wordt er werkelijk – op verzoek, of gedwongen – een denk-apparaat in werking gebracht, z.g. om een oordeel te produceeren, dan behoeft men werkelijk niet zoo heel scherp te luisteren om aan het snorren en steunen, hijgen en zwoegen, knarsen en ramme­len van kettingen en raderen te hooren dat het karkas volmaakt gammel is geworden, dat het hier slechts een schijn-bedrijvigheid betreft die niet ten doel heeft een oordeel te produceeren, maar een onmacht tot oordeelen te mas­keeren. Denis de Rougemont’s analyse is in vele gevallen werkelijk te vleiend. Die zoogenaamde „inversion des hierarchies” blijkt bij nader toezien meestentijds niet veel meer dan een oude, overdreven ingewikkelde automaat die nog alleen maar verouderde dubbeltjes slikt, – om dezelfde verouderde dubbeltjes weer te voorschijn te tooveren; of anders gezegd: waarin men wat versleten gemeenplaatsen schuift, – om dezelfde versleten gemeenplaatsen aan de

47