tijd – beide geformuleerd in zijn „Welt und Ueberwelt” – zijn niet meer dan de rommelige visie en revisie van een vierderangs geest die zich geen enkele realiteit, geen enkel essentieel probleem ook, bewust is.

Inderdaad, Christus verlangde naar het uur, waarop het vuur zou worden ontstoken, waarop het Rijk Gods in de zielen en, daardoor, op aarde heerschen zou. Wat kon Hij anders verlangen voor zijn Vader dan deze teruggave der aarde aan Hem, en wat kon Hij anders begeeren voor de menschheid dan dit goddelijk heil. En iedere christen, die zijn geloof als de schoonste werkelijkheid dezer aarde be­leeft, moet althans iets van dit tweevoudig Christus-verlangen in zich dragen. Maar als dit zuiver verlangen, naar de zegepraal van het Rijk Gods in de zielen, plaats maakt voor een machtsdroom, die zich realiseeren moet in een machtige (ook politiek-machtige), geëerbiedigde, glorieuze positie der Kerk tusschen de machten dezer wereld, in háár heerschappij – liever nog in haar alleen-heerschappij – als cultuur-macht, dan zijn wij reeds mijlen ver van Christus’ even hevig als tragisch verlangen verwijderd; dan zijn wij, meen ik, zelfs mijlen ver verwijderd van die groote droom welke Franciscus Xaverius inspireerde tot zijn eenzame en vergeefsche tochten door China en Japan om de grooten dezer rijken voor Christus te winnen. Christus heeft zich, ondanks den goddelijken trots waarmede Hij soms sprak en getuigde, nooit over het aanzien van Hem en de zijnen bij de machten dezer wereld en over zijn plaats in deze wereld zorg gemaakt. Integendeel, kan men welhaast zeggen. Aanzien en macht – hetzij veel, hetzij weinig – zijn zaken

23