lijst van werken
vorige bladzijde


     Na dit min of meer pijnlijk specimen van ,,machiavélisme avant Machiavel” herinnert men zich iets, dat nu aanmerkelijk pijnlijker wordt, namelijk de hartelijke lach van Témoignage Chrétien (9-7-'48) om de malle coincidentie dat de rode banvloek, ,,le document comminatoire adressé par le Kominform au camarade Tito” zo volmaakt overeenstemt met de ,,documents ecclésiastiques les plus traditionnels”. ,,Rien n’y manquait, ni la mise en forme et le numérotage des arguments...; ni les références aux textes sacrés, c’est-à-dire à l’Evangile selon Karl Marx...; ni les subtiles discussions théologiques, qui pourchassent l’hérésie jusque....; ni les exhortations paternelles à l’humilité...; ni les menaces en cas de rebellion...” Nietwaar, ,,les théologiens, canonistes et assimilés pouvaient donc rire à pleine gorge”. Maar alle vrolijkheid bedaart, zodra men bespeurt dat de Sovjet-spiegel niet enkel de snedige rhetoriek dezer kerkelijke documenten maar, blijkens Dietrich von Nieheim, al niet minder nauwkeurig onze ,,zedelijkheid” terugkaatst: zodra men bespeurt, in plaats van op ,,stalinisme”, doodgewoon en volledig op zijn eigen zedelijkheid getracteerd te worden.
     Geeft men zich hiervan rekenschap, dan herinnert men zich nogmaals die (minstens merkwaardige) volzin van Roebasjov: ,,Met welk recht zien wij, die op onze laatste benen lopen, met zulk een superioriteit op de Gletkins neer?” Inderdaad, – met welk recht eigenlijk? Want de gruwelijke gebeurtenissen van dit boek bewegen zich geheel binnen de ,,rechtsstaat” en overeenkomstig de rechtsnormen door het hierboven geciteerde motto gecreëerd; geen tegen-betoog doorbreekt het (het ontbreekt zonder meer), en elk misdrijf, ook het onbarmhartigste, is er reeds op voorhand door gerechtvaardigd. Het enige dat steeds aannemelijker wordt, is het volkomen sluitende van Gletkins dialectiek. Dit laatste wordt zo adembenemend duidelijk en onafwijsbaar, dat het plotseling de vraag in ons oproept, of eigenlijk heel dit boek misschien niet bedoeld werd als het voorleggen van een probleem aan het geweten der mensheid. Het is alsof men ergens in de eindeloze vlakten van Rusland een stem hoort vragen ,,Zie, zo hebben wij gedacht, dit was de logica waartoe ons edelst willen en denken, de liefde voor de mens, ons voerde, en deze onmenselijkheid was haar onvermijde-

923





















volgende bladzijde



aangemaakt: 23-10-2010 Copyright © 2010 by
R. Bruning en Th. Bruning
copyright
laatste aanpassing: 24-10-2010