| D E N I E U W E M E N S | 231 |
tot wasdom te laten geraken, zijn waarheid te zijn en uit te spreken, en het onkruid onkruid te laten. Men kan zeggen: hij bekommerde zich niet meer over het kwaad en de onwaarheid, - of juister: juist omdat hij er zich zozeer over bekommerde, bekommerde hij zich nog slechts over de waarheid. Deze moest in zijn woord stralend gestalte krijgen, en als Christus onbeschermd aan de wereld worden uitgeleverd, - onbeschermd, d.i. met geen ander wapen toegerust dan haar waarheid-zijn.
| * | * |
Dit onvoorwaardelijk en strijdbaar de hem toevertrouwde waarheid zijn, en dit als de meest essentiële opdracht, verklaart ook - het is een onvermijdelijke consequentie - zijn toenemende innerlijke aversie van alle tumultueuze doen, zijn afwijzen van alle ‘beweging’, gevecht en gebekvecht en polemiek, en van alle zelf-verdediging tenslotte. - Het is noodzakelijk ook hierop de aandacht te vestigen. Zonder de volle betekenis voor Gezelle van deze consequentie te begrijpen, is het niet mogelijk de latere Gezelle - en diens drama - te begrijpen.
In 1864, dus enkele jaren na zijn roeselaarse nederlaag en zijn verwijdering als leraar, zond Gezelle zijn jonge vriend Eugène van Oye een gedicht met de volgende beginregels:
| ’t Heeft uitgeleefd het blinde twisten, |
| Dat schim bevechten van weleer..., |
een gedicht dat niet alleen een der vele getuigenissen is van Gezelle’s ongemene en ongebroken levenskracht in die jaren van zwijgen, maar dat ook een voor hem zeer essentieel besluit tot uitdrukking bracht. Hij wenst geen verweer of strijd meer tegen de buitenwereld. En een jaar later schrijft hij in verband met de richtlijnen voor een nieuw op te richten tijdschrift: ‘Politics are completely excluded, for ever. Polemics also’. [8]
Reeds de deemoedige Christus-mysticus der roeselaarse jaren, de minnaar van Christus gekruisigd, de vervoerde en verzoende van het lijden, had weldra afgezien van alle verzet en zelfverweer en was bereid geweest zichzelf te laten vernietigen. Doch deze weigering, zichzelf en wat hij aan waarheid vertegenwoordigde te verdedigen tegen de vijandige reacties ener buitenwereld, bezat thans een nog andere oorsprong. Het
