trouw aan de aarde is tevens zijn trouw aan de Vader. In deze strijdbare bezorgdheid om het lot en de toekomst der aarde stemt Hij overeen met wat vandaag ook de politiek, waar deze zichzelf verstaat als ,,aards messianisme” en ,,dienst aan de mens”, ¹) met haar revolutionaire dynamiek en dynamische vormwil als doelwit vooropstelt. Op dit punt komen de wegen van politiek en religie (die van Jezus) samen, maar hier gaan ze ook tevens uiteen. De weg van de politiek is niet de weg van de religie, en de weg van de religie is niet de weg van de politiek. Beiden zijn, als een onderweg naar een nieuwe aarde, hun onderweg in een ander perspectief en daarom met andere middelen, een andere ,,strategie”, een anders geïnspireerde dynamiek, een ander realisme, een andere wijze van functioneren. Beiden zijn en volgen een geheel eigen weg, een geheel eigen offensief.

    Het opmerkelijke is al dadelijk dat Jezus de politiek en zo ook haar middelen levenslang ongemoeid, onbenut heeft gelaten, en datzelfde deden – enkele lange eeuwen lang – degenen die in Hem geloofden. Hoewel zowel in Jezus’ vonnissen als in zijn positiviteit (zijn denkbeelden over de goede mens en het goede leven) een onbarmhartige maatschappij-critiek aanwezig was en zijn woord een niet mis te verstaan getuigenis was van ,,aards messianisme” en ,,dienst aan de mens”, en hoewel ook Zijn denken een fundamentele breuk was met welk statisch denkpatroon ook, heeft Hij de weg der politiek nooit betreden. Deze verwaarlozing van de politiek was geen onverschilligheid voor de noden van Zijn volk, geen vrees voor ,,vuile handen”, geen naïeve onkunde m.b.t. het feit dat door zijn afzien van elk politiek gevecht de machtsposities van de machthebbers in weerwil van zijn vonnissen onaangerand bleven; en wel allerminst hield ze verband met een poging om met het vooruitzicht op een gelukkig hiernamaals het tranendal van deze wereld te doen vergeten. Jezus was volstrekt solidair met de armen, verdrukten en uitgebuiten, een onbevreesd engagement, ook voor het hier en nu, met de wereld maar – misschien de meest onbevreesde uitdaging – een substructureel engagement. Dat klinkt verdacht. Als een eclipseren dat zichzelf met de tussenvoegingen ,,onbevreesd” en ,,uitdaging” tracht te ontkennen. Laat ik daarom dit substructurele karakter – dat tot de weg en het wezen van Jezus’ religiositeit behoort – trachten te verduidelijken door enkele verschillen aan te wijzen tussen dit engagement en het politieke.

    a) Jezus’ handelen als ,,dienst aan de mens” is niet primair een werken vóór de mens, maar primair en onafgebroken een werken aan de mens (en op die wijze vóór de mens), aan diens innerlijke goedheid, de enige grond-